หม่อมราชวงศ์พันธุ์ทิพย์ บริพัตร หรือ “ คุณท่าน “ ผู้ริเร่มก่อตั้งมูลนิธิจุมภฏ – พันธุ์ทิพย์ “คุณท่าน” เป็นพระธิดาคนแรก ของพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าไตรทศประพันธ์ กรมหมื่นเทววงศ์วโรทัย (หม่อมเจ้า ไตรทศประพันธ์เทวกุล) และหม่อมเพี้ยน เทวกุล ณ อยุธยา (บุนนาค) คุณท่านเกิดเมื่อวันที่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2452 ที่บ้านคุณตาพิณเทพเฉลิม บุญนาค คลองบางกอกใหญ่ ธนบุรี เมื่อคุณท่านมีอายุได้ 3 ปี ได้ตามเสด็จ พระบิดาซึ่งรับราชการในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ 6 เป็นราชทูตไทย ประจำสหรัฐ อเมริกา เยอรมัน และเดนมาร์ก “คุณท่าน” กลับประเทศไทยเมื่ออายุ 14 ปี และศึกษาต่อที่โรงเรียนราชินี และ โรงเรียนอัสสัมชัญคอนแวนต์ ตามลำดับ           ต่อมา “คุณท่าน” ได้รับการคัดเลือกจากพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 เป็นนางพระ กำนัลชุดแรกของ สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี พระบรมราชินีในรัชกาลที่ 7 การเข้าไปอยู่ในราชสำนัก เป็นเหตุให้ “คุณท่าน” ได้พบกับพลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุมภฎพงษ์บริพัตร กรมหมื่นนคร สวรรค์ศักดิพินิต หลังจากนั้นคุณท่านก็ได้รับ ทุนการศึกษาจาก สมเด็จพระมหิตลาธิเบศรอดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก และสมเด็จพระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ไปศึกษาภาษาฝรั่งเศส ณ เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอร์ แลนด์ เป็นเวลา 1 ปี จึงกลับเมืองไทย และได้รับ พระราชทานเสกสมรสกับพลตรี พระเจ้า วรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า จุมภฏพงษ์บริพัตร กรมหมื่นครสวรรค์ ศักดิพินิต เมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2473 และมีพระธิดา องค์เดียว คือหม่อมเจ้าหญิงมารศีสุขุมพันธุ์ บริพัตร หรือ “ท่านหญิง” ซึ่งประสูติเมื่อวันที่ 25 สิงหาคม พ.ศ. 2474 ท่านหญิงทรง สนพระทัยทางด้านศิลปะ และมีผลงานที่น่าสนใจมากมาย ส่วนใหญ่ “ท่านหญิง” จะประทับ ณ ประเทศฝรั่งเศส           เมื่อพระสวามี พลตรี พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าจุมภฏพงษ์บริพัตร กรมหมื่นนครสวรรค์ศักดิพินิต สิ้นพระชมน์ลง คุณท่านจำเป็นต้องดำเนินกิจการต่าง ๆ ที่เสด็จในกรมทรงทำค้างไว้ เช่นงานด้านกาชาด งานศิลปะ งานเกษตร ฯลฯ หลังจากนั้น “คุณท่าน” จึงได้ก่อตั้งมูลนิธิในพระนามของเสด็จในกรมร่วมกับนามของ “คุณท่าน” เอง เพื่อเป็นอนุสรณ์แด่พระสวามี           นอกจาก “คุณท่าน”จะเป็นผู้ก่อตั้งมูลนิธิจุมภฏ–พันธุ์ทิพย์แล้ว “คุณท่าน” ยังเป็นผู้ก่อตั้งมูลนิธิหอศิลป์ พีระศรี เพื่อ ประโยชน์ต่อศิลปินทุกสาขา ต่อมาที่ดินแปลงนี้เป็นของมูลนิธิจุมภฏ – พันธุ์ทิพย์ คุณท่านยังเป็นกำลังสำคัญของสภากาชาดไทย ได้บริจาคเงินสร้างตึกจุมภฏพงษ์บริพัตร และตึกพันธุ์ทิพย์ โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ และตึกจุมภฏ – พันธุ์ทิพย์ โรงพยาบาล ประจำจังหวัดนครนายก ดำรงตำแหน่งนายกกิตติมศักดิ์และเป็นกำลังสำคัญในการก่อตั้งสมาคมไม้ประดับแห่งประเทศไทย เป็นกรรมการผู้ทรงคุณวุฒิในสถาบันต่างๆ อีกมากมาย โดยเฉพาะวังสวนผักกาดที่คุณท่านได้มอบให้เป็นสมบัติของมูลนิธิฯ นั้น นับเป็นแหล่งที่มีศิลปะและวัตถุโบราณที่เยี่ยมยอดหลายชนิด เนื่องจาก “คุณท่าน” เป็นผู้ที่สะสมวัตถุโบราณมานาน วังสวน ผักกาดแห่งนี้จึงมีพระพุทธรูป เครื่องเคลือบสุโขทัย เครื่องปั้นดินเผาบ้านเชียง ลูกปัดต่าง ๆ หอไตรวัดบ้านกลิ้ง จังหวัดพระนคร ศรีอยุธยาและเปิดวังสวนผักกาดให้ประชาชนเข้าชมโบราณวัตถุ บ้านทรงไทยโบราณ และสวนที่ออกแบบด้วยฝีมือของคุณท่าน เอง มีพรรณไม้ต่างๆ สวยสดงดงามรับกับเรือนไทยโบราณ นอกจากนั้น คุณท่านยังมอบอุทยานวังตะไคร้ และบ้านปลายนา ให้ เป็นสมบัติของมูลนิธิจุมภฏ – พันธุ์ทิพย์ นับเป็นการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม เป็นการสืบทอดศิลป วัฒนธรรมอันดียิ่ง           “คุณท่าน” เป็นผู้ที่บำเพ็ญประโยชน์ให้แก่สภากาชาดไทย และเพื่อสาธารณประโยชน์มากมาย จึงได้ทรงพระกรุณาโปรด เกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ประถมาภรณ์มงกุฏไทย ด้วยผลงานอันยิ่งใหญ่ของคุณท่านสุดจะหาที่ เปรียบได้ทำให้คุณท่านได้รับพระราชทานปริญญาสถาปัตยกรรมศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์จากสถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า เมื่อ พ.ศ. 2524 และปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาการออกแบบตกแต่งภายใน จากมหาวิทยาลัยศิลปากร เมื่อ พ.ศ. 2526           คุณท่านถึงแก่อนิจกรรมด้วยโรคชรา เมื่อวันที่ 29 พฤษภาคม 2530 มีอายุได้ 78 ปี ต่อมามูลนิธิฯ ได้กำหนดวันที่ 8 มีนาคม ซึ่งเป็นวันครบรอบวันเกิดของคุณท่านเป็นวันมูลนิธิจุมภฏ - พันธุ์ทิพย์